کتیبه گنجنامه داریوش
کتیبه گنجنامه ، در یکی از دامنه های کوه های الوند و در فاصله ی 5 کیلومتری جنوب غربی شهر همدان و در دره مصفای عباس آباد قرار داره. در نزدیکی گنجنامه ، چشم انداز زیبایی از آبشار گنجنامه و دره های سرسبز عباس آباد ، تاریک دره و کیوارستان دیده میشه. تاریک دره هم خودش به دو شاخه تقسیم میشه: در شاخه شرقی اون، تاسیسات پیست اسکی تاریک دره احداث شده و در ضلع غربی تاریک دره ، در خط الراس گردنه (گدوک) جاده
ماشین رو جدیدی با راه کاروان رو قدیمی یکی میشه. این دره عصر هخامنشیان، شروع جاده هگمتانه – استخر ، معروف به “جاده شاهی” بوده، که هگمتانه رو از طریق پیچ و خمهای تاریک دره، گدوک (دره)، ورد آورد علیا، شهرستانه، اشتران به تویسرکان، نهاوند، کرمانشاه، لرستان ، تخت جمشید و فارس مرتبط می کرده.
این راه، همچنین یکی از راههای ارتباطی همدان به غرب و جنوب کشور (و میانرودان) یا بین النهرین (عراق امروزی) بوده. چون هگمتانه، پایتخت تابستونی هخامنشیان بوده و در مسیر جاده شاهی قرار داشته، داریوش اول هخامنشی پس از اتمام کار سنگ نبشته های بیستون، دستور نقر کتیبه کنونی گنجنامه رو داد. بعد از داریوش ، پسرش خشایار هم به پیروی از او کتیبه ای در سمت راست و کمی پائین تر از سنگ نبشته پدرش یعنی داریوش بر جای گذاشته. هر یک از کتیبه ها به سه زبان و در سه ستون و 20 سطر بر روی صخره ای بزرگ حک شدند، مه در ستون دست چپ ، متن فارسی باستان، ستون وسط؛ عیلامی یا شوشی و ستون دست راست کتیبه ها، به زبان بابلی یا اکدی و هر سه به خط میخی ماد یا هخامنشی هستند. اولین کلمه ستونی که به فارسی باستانی حک شده ، کلمه ی”baga ” به معنی خدا هستش. در تاریخ معاصر، ایران-شناسان بسیاری درصدد ترجمه متون کتیبه های گنجنامه بودن که اوژن فلاندن باستان شناس فرانسوی و پاسکال کست دستیارش ، از آن جمله هستن. ولی عاقبت سر هنری راولینسن انگلیسی موفق شد که رمز خط میخی پارسی باستان رو کشف کنه و بالاخره اینپندار مردم که این کتیبه ها رو راز مکتوب یک گنج پنهان تصور می کردن، با کشف رازهایی از تاریخ باستان این سرزمین تعبیر شد و حالا ترجمه سنگ نوشته ی داریوش هخامنشی این هستش:
خدای بزرگ است اهورا مزدا که این سرزمین را آفرین، که مردن را آفرین، که شادی را برای مردم آفرین، که داریوش را شاه کرد، یگانه شاه از میان شاهان بسیار و یگانه فرانروا از میان فرمانروایان بسیار. من (هستم) داریوش، شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه کشورهای با دولت های بسیار، شاه این سرزمین بزرگ دور دست پهناور، پسر ویشتاسب هخامنشی.
متن هر دو کتبیه گنجنامه یکی هستش و فقط در کتبه ی خشایار شاه به جاری اسم داریوش، خشایار شاه اومد و به جای ویشتاسب ، داریوش و عبارت : “hyah maoistha baganam” به معنی “که بزرگترین خدایان است” ، فقط در کتیبه گنجنامه خشایار شاه اومده . برای این کتیبه ها از زمان های قدیم تا حالا اسم های مختلفی گذاشتن.
ابن فقیه همدانی، در سال 290 هجری، در کتاب “اخبار البدان” خود، از اون به عنوان تب نابر نام برده و اسامی دیگر عبارتند از: سنگ نبشه ، نبشت خدایان ، کتیبه های الوند ، جنگ نامه و گنج نامه که دو اسم آخر، در سده های اخیر انتخاب شدن. این اثر طی شماره 92 مورخه 15/10/1310 در فهرست آثار تاریخی و ملی ایران به ثبت رسیده.
در سال 1373 نیز توسط شهرداری همدان، ترجمه های فارسی و انگلیسی هر دو کتیبه گنجنامه بر روی دو تخته سنگ خارا کنده شده و در ضلع دیگر محوطه کتیبه گنجنامه قرارداد شد.
مسیر دسترسی
کتیبه گنجنامه، در یکی از دامنه های کوه های الوند و در فاصله ی 5 کیلومتری جنوب غربی شهر همدان و در دره مصفای عباس آباد قرار داره. در نزدیکی گنجنامه ، چشم انداز زیبایی از آبشار گنجنامه و دره های سرسبز عباس آباد ، تاریک دره و کیوارستان دیده میشه.
